Balsem, crème, lotion, melk en siroop

Artikelinfo

Inhoud

Huid

De huid heeft een pH tussen 4,5 en 5,5 dit is licht zuur als bescherming tegen infectie. Als de pH van de huid verhoogt (minder zuur) wordt de huid dof, kunnen infecties en rimpels ontstaan. Het is verstandig om de pH van zelf gemaakte producten te controleren en indien nodig aan te passen met het toevoegen van zuren (vitamine C of citroenzuur) om de pH te verlagen of natriumwaterstofcarbonaat om de pH te verhogen.
pH is een maat voor de zuurtegraad van een waterige oplossing. Hoe meer vrije protonen hoe zuurder: pH = -log[H⁺]. Huidprodukten kunnen zuurder (pH verlagen) gemaakt worden door het toevoegen van zuren (vitamine C of citroenzuur). Bij te zure producten kan je de pH verlagen door natriumwaterstofcarbonaat toe te voegen.
Enkele voorbeelden van zuurheid van stoffen:

accuzuur	cola, azijn	huid	water	zeewater	ontstopper
pH 1	pH 3	pH 4,5-5,5	pH 7	pH 8,5	pH 13
zuur			neutraal	basisch

De pH kan gemeten worden met een pH-papiertje dat verkleurt of met een pH-meter (vrij duur). De testpapiertjes zijn te koop in verschillende bereiken: universeel van pH1 tot pH12 per pH 1 wat te onnauwkeurig is voor huidproducten, of aangepast bereik. Papier met een bereik van pH 3,8 – 5,5 per pH 0,2 is ideaal.
Een elektrische pH-meter meestal met automatische temperatuurcompensatie kan van pH 1 tot 14 meten met een nauwkeurigheid van 0,05 to 0,01. Labotoestellen zijn nog nauwkeuriger.

Materialen en basistechnieken

• Producten

  • Additieven
    • hyaluronan of hyaluronzuur is een lichaamseigen stof die ontzettend veel water kan vasthouden (van 5000 tot 50 maal het eigen gewicht) afhankelijk van in welk milieu. Hierdoor houdt het de huid vochtig, glad en laat rimpels verdwijnen. Tot 1%, eerst oplossen in een beetje ethanol en dan aan de waterfase toevoegen.
    • D-panthenol (2,4-dihydroxy-N-(3-hydroxypropyl)-3,3-dimethylbutaanamide) ook pro-vitamine B5 heeft een hydraterende werking op huid, nagels en haren. Tot 5%.
    • Octylmethoxycinnamaat  of octinoxaat is een ester van 4-methoxykaneelzuur met 2-ethylhexanol. Handelsnaam: Parsun of Parsol. Het is een UV-filter in het UV-B gebied (280-320 nm). Dosis per beschermingsfactor: 1%, dus een dosis van 5% geeft een beschermingsfactor 5, maximum tot 10% gebruiken, oplossen in ethanol of olie voor het toevoegen.. Kan versterkt worden met zinkoxide dat opgelost wordt in de waterfase.
  • Basisolie
    • amandelolie bevat enkelvoudig onverzadigde vetten, magnesium, vitamine A en B1, B2, B6 en vooral E.
      Het verzacht, en voedt de huid, houdt het vochtgehalte op peil en houdt de huid soepel; geschikt voor elk type huid.
    • arganolie bevat een hoge concentrratie aan enkelvoudige onverzadigde vetzuren (tot 80%) en heeft een sterk herstellend effect op de huid bij lidtekens, puistjes, acne, ...
      Werkt onstsmettend, wondhelend en ontspannend.
    • druivenpitolie is lichtgroen en rijk aan enkelvoudige onverzadigde vetzuren (> 80%): 66% omega 6 en 19% omega 9. De olie is geurloos en trekt snel in zonder een oliefilm achter te laten.
      Voor elke huid, ook de tere huid en verzacht spataders.
    • jojobaolie zowat de rolls- royce onder de oliën ook qua prijs en is dan nog geen olie maar een was die vloeibaar is bij kamertemperatuur.Wordt amper rans en bewaart zeer lang alle eigenschappen. De olie is geschikt voor elke huid, is hypoallergeen en neutraal van geur.
    • macadamiaolie bevat  vitamine B1, magnesium, fosfor, ijzer, zink, calcium en de grootste concentrratie aan onverzadigde vetten van alle notenolieën.
      Ideaal bij beschadigingen zowel van de huid als van nagels en haren. Werkt wondhelend en ontstekingsremmend.
    • tarwekiemolie: bevat selenium, betacaroteen (pro-vitamine A), vitamine E en aminozuren.
      Regenererend en verzorgt de huid en werkt ontstekingsremmend. Vooral voor droge en oudere huid en haren. Verzacht lidtekens.
    • zonnebloemolie gebruik je steeds vers (degenereert na 1 jaar), is goedkoop, dunvloeibaar, vrijwel neutraal en rijk aan vitamine A, C en E.
      De olie wordt goed opgenomen, is geschikt voor elk huidtype en laat geen vetlaagje achter.
  • Conserveringsmiddelen
    • ascorbinezuur (1,2-dihydroxyethyl]-4,5-dihydroxyfuran-3-one) of vitamine C, een conserveringsmiddel en anti-oxidant dat de aanmaak van collageen stimuleert (weefselherstellend). Kan citroenzuur vervangen of alleen gebruikt worden met een dosering van 0,01% tot max. 5%. een 5% oplossing in water heeft een pH van 2,3.
    • 2-hydroxy-1,2,3-propaantricarboxylzuur, geen paniek dit is geen exoot maar gewoon citroenzuur dat in vele planten en vruchten voorkomt en ook een lichaamseigen stof is. Citroenzuur verlaagt de pH, een oplossing van 50 g/l heeft een pH van 1,8. Wordt gebruikt met natriumwaterstofcarbonaat in bruisballen. Het is een steerk conserveringsmiddel dat wel het eindproduct zuurder maakt. Gebruik niet meer dan 8-10%.
    • heliozimt is 3,4-methylenedioxybenzaldehyde (ook piperonal of heliotropine genoemd komt voor in zwarte peper en heel wat andere planten zoals de Zonnewende) is opgelost in 3-phenyl-1-propanol (een huidneutraal oplosmiddel - zacht geurende alcohol met een anti-bacteriële werking).
      Gebruik 0,2 % voor een bewaartijd van ongeveer 6 maanden (combinatie met andere conserveringsmiddelen verlengt deze periode)
    • vitamine E is een natuurlijk bewaarmiddel en anti-oxidant. Het komt van nature voor in heel wat olieën en bij gebruik van deze olieën rijk aan vitamine E is extra toevoeging niet nodig.
      Zuiver vitamine E is een olieachtige stof die a rato van 2% kan toegevoegd worden.
  • Emulgators
    dienen om vet (olie)- en waterfase aan elkaar te binden
    • bijenwas waarmee honingbijen de raten maken. Er zijn 2 vormen, de cera alba (witte, gebleekte was) en de cera flava (gele, natuurlijke was).
      Is huidvriendelijk, verzorgend en vochtinbrengend (ook voor gevoelige huid) en is aangewezen bij crémes, zalf en lippenbalsem.
      Smeltpunt 72°C
    • cetaceum vroeger ook walschot uit de schedel van de potvis. Nu wordt deze wasachtige stof uit planten geëxtraheerd.
      Verzacht en beschermt elk huidtype
      Dosis: tot 3%
    • hexadecanol of cetylalcohol is een verdikkingsmiddel dat zwak emulgerend werkt. Het wordt meestal al co-emulgator gebruikt omdat het de werking van de andere emulgator versterkt.
    • Maakt de huid zacht en is aangewezen bij crémes, lotions, en haarverzorging.
      Dosis: 0.5 tot 1% voor de droge huid en tot 3 % voor normale en vette huid
      Smeltpunt 49°C, lost op in olie en alcohol
    • lamacrème is een reeds bereide crème met: glycerinestearaat (een ester uit glycerine en n-octadecaanzuur [stearinezuur]) en glycerine stearaat citraat (een mengsel van veresterde oliën en glycerine met searinezuur en citroenzuur).
      Voor vettere crèmes (vooral handen en voeten) voor droge huid 
      Lamacrème is stabiel bij lagere pH-waarden waardoor het geschikt is als emulgator bij infusen en hydrolaten van verse kruiden
      Dosis: 5 - 10 %
      Smeltpunt: 60*C (afhankelijk van de samenstelling)
    • lanoline of wolvet (uit schapenwol) is een sterke emulgator
      Is huidvriendelijk, verzachtend en vochtinbrengend, goed bij droge en oude huid en aangewezen bij zalf en lippenbalsem.
      Smeltpunt 40-48°C
    • Stearinezuur, (octadecaanzuur) een verzadigd vetzuur, s een zwakke emulgator die dikwijls als vetfase gebruikt wordt, versterkt met lanoline
      Smeltpunt: 70°C
  • Gelvormers
    • PNC 400  een polymeer op basis van acrylzuur en natriumzout. Verdikkings- en gelvormend middel en stabilisator.
      In warme waterfase oplossen.
      Dosis: 0,5 %
  • Mineralen
    • kaliumaluminiumdisulfaat (KAlSO₄) of aluin wordt gebruikt in deodorants en in after-shave, stelpt het bloeden en ontsmet
    • natriumwaterstofcarbonaat (NaHCO₃, bicarbonaat of bakpoeder levert CO2 bij badbruisballen samen met citroenzuur, verhoogt de pH, maakt tanden wit in combinatie met tandpasta en kan gebruikt worden samen met aluin in deodorants
    • zinkoxide (ZnO) beschermt  de huid tegen UV (<360 nm), herstelt kloven in de huid en werkt anti-bacterieel
  • Oliemaceraten, zie hier
    • Vlugolie
      Vlugolie of etherische olie wort uit planten geëxtraheerd door stoomdestillatie, zie ook hydrolaten. Ze zijn in de handel te koop of zelf te maken, dit laatste is niet eenvoudig omdat voor sommige vlugolieën zeer veel basisstof nodig is, bijvoorbeeld om 1 ml etherische rozenolie te maken heeft men 100 kg rozenblaadjes nodig. Vlugolie wordt steeds bij het koud produkt gevoegd en niet opgewarm omdat het dan verdampt...
  • Waters
    Waters uit de handel ontstaan meestal als "bijproduct" bij de vervaardiging van etherische olie of worden omwillevan het water zelf gemaakt (zoals je thee zou maken).
    • Rozenwater wordt gemaakt uit rozenblaadjes (bijproduct van het maken van etherische rozenolie), het verzachten geeft rust aan de huid en laat de poriën samentrekken.
    • Hamameliswater is een waterig extraxt van de bladeren en schors van de Toverhazelaar: het heeft samentrekkende en opwekkende eigenschappen
    • Andere: het staat vrij te experimenteren na wat opzoekwerk over de werking met thee van: groene thee, driekleurig viooltje, kamille,...

• Materialen

  maatglas	vijzel	weegschaal	zalfpotjes
  glazen bekers (laag en hoog)	roerstaaf (glas)	spatel ook lepel (inox)

Basisbereidingen

• Balsem

  • Lippenbalsem
    • Ingrediënten
      • Vetfase
        • 5 g witte bijenwas (is steviger dan gele)
        • 3 g cacaoboter
        • 2 ;g cetaceum
        • 10 ml amandelolie
    • Bereiding
      • maak nooit een grote hoeveelheid, zie opmerking
      • alle ingrediënten au bain marie al roerend opwarmen tot alles homogeen gemengd is
      • in lippenstiftkokertjes gieten
    • Opmerking
      • cacaoboter bevat veel onverzadigde vetzuren waardoor het snel oxideert
      • cacaoboter kan peroxiden vormen
      • toevoegen van een anti-oxidans is aan te raden (vitamine C, in bovenstaand recept 0,5 g)

• Crème

  • Basiscrémé
    • Ingrediënten
      • Vetfase:
        • 20 ml olie (zie boven)
        • 5 gram lamecrème of andere emulgator (zie boven)
      • Waterfase:
        • 40 ml water (eventueel rozenwater, hamameliswater of hydrolaat
      • Conserveringsmiddel naar keuze (zie boven)
      • Eventueel een geurtje (1 of 2 druppel vlugolie)
    • Bereiding
      • ingrediënten vetfase in hoog bekerglas
      • ingrediënten waterfase in klein bekerglas
      • beide bekers au bain marie opwarmen tot 65*C, roeren in de vetfase
      • beide bekers uit bain marie, bekers afdrogen en al roerend waterfase voorzichtig bij vetfase
      • stevig roeren tot temperatuur onder 30 *C is (mag in badje met koud water uit de kraan, geen ijswater, tot een mooie emulsie gevorm is (zoals mayonaise)
      • eventueel nu vloeibaar  conserveringsmiddel en vlugolie toevoegen en stevig roeren
      • in zalfpotje spatelen
  • Wondhelende zalf
    • Ingrediënten
      • Vetfase:
        • 320 ml calendulaolie of calendulatinctuur of 10 ml calendulatinctuur en 10 ml hypericumtinctuur
        • 5 gram lamecrème of andere emulgator (zie boven)
      • Waterfase:
        • indien gewone olie gebruikt wordt kan er tinctuur toegevoegd worden  (20 ml calendulatinctuur of 10 ml calendulatinctuur en 10 ml hypericumtinctuur
        • 40 ml water (eventueel rozenwater, hamameliswater of hydrolaat), bij gebruik tinctuur dit volume aftrekken van het volume water
      • Conserveringsmiddel naar keuze (zie boven), bij gebruik tinctuur is dit niet nodig
      • Eventueel een geurtje (1 of 2 druppel vlugolie - rozenolie past perfect)
    • Bereiding
      • ingrediënten vetfase in hoog bekerglas
      • ingrediënten waterfase in klein bekerglas
      • beide bekers au bain marie opwarmen tot 65*C, roeren in de vetfase
      • beide bekers uit bain marie, bekers afdrogen en al roerend waterfase voorzichtig bij vetfase
      • stevig roeren tot temperatuur onder 30 *C is (mag in badje met koud water uit de kraan, geen ijswater, tot een mooie emulsie gevormd is (zoals mayonaise)
      • eventueel nu vloeibaar  conserveringsmiddel en vlugolie toevoegen en stevig roeren
      • in zalfpotje spatelen
  • Zalf tegen huidirritaties (insectenbeten en -steken, jeuk, kleine 1e graadsbrandwonde, roodheid,...)
    • Ingrediënten
      • Vetfase:
        • 3 ml calendulaolie  en 3 ml lavendelolie
        • 2,5 gram Tegomuls of andere emulgator (zie boven)
        • 2 g cacaoboter of andere stabilisator (zie boven)
        • 1 druppel eucalyptus vlugolie
      • Waterfase:
        • 25 ml water
        • 3 ml kamilletinctuur, 2 ml brandneteltinctuur
    • Bereiding
      • ingrediënten vetfase in hoog bekerglas
      • ingrediënten waterfase in klein bekerglas
      • beide bekers au bain marie opwarmen tot 65°C, roeren in de vetfase
      • beide bekers uit bain marie, bekers afdrogen en al roerend waterfase voorzichtig bij vetfase
      • stevig roeren tot temperatuur onder 30 °C is (mag in badje met koud water uit de kraan, geen ijswater, tot een mooie emulsie gevormd is (zoals mayonaise)
      • in zalfpotje spatelen
  • Zalf tegen kneuzingen en blauwe plekken (niet op open wonden)
    • Ingrediënten
      • Vetfase:
        • 20 ml arnicaolie
        • 5 gram lamecrème of andere emulgator (zie boven)
      • Waterfase:
        • 30 ml water (eventueel rozenwater, hamameliswater of hydrolaat)
        • 10 ml wilde kastanjetinctuur
      • Conserveringsmiddel naar keuze (zie boven), bij gebruik tinctuur is dit niet nodig
      • Eventueel een geurtje (1 of 2 druppel vlugolie)
    • Bereiding
      • ingrediënten vetfase in hoog bekerglas
      • ingrediënten waterfase in klein bekerglas
      • beide bekers au bain marie opwarmen tot 65°C, roeren in de vetfase
      • beide bekers uit bain marie, bekers afdrogen en al roerend waterfase voorzichtig bij vetfase
      • stevig roeren tot temperatuur onder 30 °C is (mag in badje met koud water uit de kraan, geen ijswater, tot een mooie emulsie gevorm is (zoals mayonaise)
      • eventueel nu vloeibaar  conserveringsmiddel en vlugolie toevoegen en stevig roeren
      • in zalfpotje spatelen
  • Vette, krachtige en verwarmende zalf bij spier- en gewrichtspijn(opgelet voor ogen en slijmvliezen - na massage handen grondig wassen)
    • Ingrediënten
      • Vetfase:
        • 30 ml tarwekiemolie
        • 5 gram bijenwas of andere emulgator (zie boven)
      • Waterfase:
        • 30 ml cayennewater (1 g cayennepoeder in 30 ml lauw water roeren en 24 u op kamertemperatuur macereren - door koffiefilter) - je kan de concentratie aanpassen aan jouw wensen
        • 1 g ascorbinezuur oplossen in cayennewater
      • Etherische olie
        • 1 ml Gaultheria fragrantissima - je kan de concentratie aanpassen aan jouw wensen
        • 1 ml Mentha piperita - je kan de concentratie aanpassen aan jouw wensen
        • 1 ml wilde kastanjetinctuur
    • Bereiding
      • ingrediënten vetfase in hoog bekerglas
      • ingrediënten waterfase in klein bekerglas
      • beide bekers au bain marie opwarmen tot 65 °C, roeren in de vetfase
      • beide bekers uit bain marie, bekers afdrogen en al roerend waterfase voorzichtig bij vetfase
      • stevig roeren tot temperatuur onder 30 °C is (mag in badje met koud water uit de kraan, geen ijswater, tot een mooie emulsie gevormd is (zoals mayonaise)
      • etherische olie druppel per druppel toevoegen onder stevig roeren
      • in zalfpotje spatelen of tube(s) vullen
      • bij koel bewaren is omwille van vitamine E (uit tarwekiemolie), vitamine C (ascorbinezuur) en kastanjetinctuur voldoende om enkele maanden te bewaren
• Deodorant
  • Heel wat commerciële deodorant worden slecht verdragen door de toegevoegde geurstoffen en bewaarmiddelen.
    • Ingrediënten
      • Waterfase
        • 100 ml hamameliswater, dames die graag een geurtje hebben, kunnen rozenwater gebruiken
      • Actieve stoffen
        • 5 g aluin
        • 5 g bicarbonaat
    • Bereiding
      • ingediënten mengen
      • als het verdragen wordt, kan er een druppelje vlugolie toegevoegd worden
      • in spuitflesje

• Lotion

  • Basislotion
    • Ingrediënten
      • Waterfase
        • 150 cc water (vb.: mengsel van 100 ml rozenwater en 50 ml oranjebloesemwater)
      • Conserveringsmiddel
        • 10 ml ethanol 70 % vol
    • Bereiding
      • alle ingrediënten koud mengen
      • bewaren in een goed gesloten flesje uit bruin glas op een koele, donkere plaats

• Melk

  • Basismelk
    • Ingrediënten
      • Vetfase:
        • 10 g stearinezuur
        • 5 g lanoline
        • 40 ml olie (bij vitamine E arme olie gebruik je minder olie en vul aan met vitamine E)
      • Waterfase
        • 80-100 ml water eventueel oranjebloesemwater, ...)
      • Conserveringsmiddel
        • heliozimt
    • Bereiding
      • ingrediënten vetfase in hoog bekerglas
      • ingrediënten waterfase in klein bekerglas
      • beide bekers au bain marie opwarmen tot 65 °C, roeren in de vetfse
      • beide bekers uit bain marie, bekers afdrogen en al roerend waterfase voorzichtig bij vetfase
      • stevig roeren tot temperatuur onder 30 °C is (mag in badje met koud water uit de kraan, geen ijswater, tot een mooie emulsie gevorm is (zoals mayonaise)
      • heliozymt toevoegen en stevig roeren
      • in zalfpotje spatelen

• Siroop

  • Basissiroop
    • Ingrediënten
      • Waterfase
        • water om aan te vullen tot 100 ml
      • Conserveringsmiddel
        • 50 g suiker
        • 3 ml glycerine (een meerwaardige, vloeibare suiker die de siroop consistentie geeft)
        • 20 ml tinctuur (ethanol 70% vol): het actief product en "bewaarmiddel"
    • Bereiding
      • suiker, tinctuur en glycerine in een gradueerde beker (100 ml)
      • al roerend water toevoegen tot 80 ml
      • blijven roeren tot alles opgelost is
      • bijvullen tot 100 ml
      • koel en donker bewaren
  • Keelbalsem
    • Ingrediënten
      • Waterfase
        • water om aan te vullen tot 100 ml
      • Conserveringsmiddel
        • 50 g suiker
        • 3 ml glycerine (een meerwaardige, vloeibare suiker die de siroop consistentie geeft)
        • 10 ml tijmtinctuur en 10 ml wilde tijmtinctuur voor een uitstekende keelbasem en hoestsiroop
    • Bereiding
      • suiker, tinctuur en glycerine in een gradueerde beker (100 ml)
      • al roerend water toevoegen tot 80 ml
      • blijven roeren tot alles opgelost is
      • bijvullen tot 100 ml
      • koel en donker bewaren
    • Opmerking
      • de werking kan versterkt worden door toevoegen van smalle weegbree (hydrolaat of tinctuur)  
  • Vlier(hoest)siroop
    • Ingrediënten
      • Waterfase
        • 1 l sap van rijpe vlierbessen
      • Conserveringsmiddel
        • 750 g oerzoet of kandijsuiker / l sap
        • 4 kruidnagels / l sap
    • Bereiding
      • zeer rijpe vlierbessen, onttelen
      • in koperen of inox pot op laag vuurstje al roerend aan de kook brengen tot bessen open barsten (min. 10 minuten koken om schadelijk sambunigrine af te breken)
      • soor een neteldoek gieten en zacht uitknijpen
      • sap met kruidnagels en suiker aan de kook brengen, eventueel afschuimen
      • onmiddellijk in met heet water gespoelde wijnflessen gieten tot 1 cm van de rand en afsluiten met een Weck-kapje
      • fles even op de kop en dan rechtopstaand laten afkoelen
      • koel en donker bewaren

Gemaakt op: 13/09/2016 / Update: 31/10/2017